دانش‌جوی حرف‌دار

چالش شفافیت برجام

کم‌کم به بهانه‌های مختلف، راه‌حل‌هایی را با نگاه شفافیت و حاکمیت باز باهم مرور خواهیم کرد؛ راه‌حل‌هایی که در صورت اجرا به لطف خدا می‌توانند زمینه‌های حل بسیاری از مشکلات کشور را در ترکیب با دیگر فرآیندها و سازوکارها فراهم آورند.

این بار به بهانه‌ی صحبت‌های دیشب(21 تیر 95) آقای عراقچی، پیشنهادی بُرد-بُرد برای حل نزاع اصلی موافقان و مخالفان برجام (به عنوان یک توافق) قابل ارائه است:

1. از اصلی‌ترین اختلافات بین موافقان و مخالفان، رفع یا عدم رفع تحریم‌های مختلف و ارتباط و عدم ارتباط آن‌ها با مسئله‌ی هسته‌ای است. نزاعی که حل آن با توجه به اطلاعاتی که به‌صورت عمومی منتشرشده و در دسترس همگان است، بسی ساده است؛ اما رسیدن به یک موضع واحد حتی در سطح کلان نظام به خاطر در پیش گرفتن روش حل مسئله‌ی نادرست، ناممکن به نظر می‌رسد.
2. پس مسئله چه شد؟ «اختلاف و برداشت‌های مختلف از خواستگاه و وضعیت تحریم‌های مختلف، از زمان انقلاب تاکنون»
3. راه‌حل‌هایی که اجراشده و بی‌جواب مانده چند مورد است: مصاحبه‌های طرفین در تبیین موضع خود، گزارش‌های تحلیلی از وضعیت تحریم‌ها، ارائه مستندات ضمنی، مثل آمارهای اقتصادی در دفاع از نگاه خود و ... .
4. مشکل راه‌حل‌های رایج چیست؟ متمرکزند؛ امکان صحت‌سنجی دقیق خودِ مطالب و مستنداتشان به‌سادگی میسر نیست؛ ثبت نمی‌َشوند و قابل ارجاع نیستند؛ همه به‌صورت متمرکز و ترکیبی در دسترس نیستند(در منابع مختلف پراکنده‌اند)؛ ...
5. راه‌حل پیشنهادی چیست؟ «(سامانه) شفافیت برجام.» به طور کلی مهم‌ترین بخش این سامانه را بخش «تحریم‌ها» شکل می‌دهد که درآن اطلاعات اولیه‌ی هر تحریم مبتنی بر اسناد سازمان ملل یا نهاد وضع‌کننده تحریم وارد شده است. هر مخاطب می‌تواند بر اساس تحلیل خود وضعیت هر تحریم و نسبت آن با برجام را مشخص کند. طبیعی است که مخاطبان بسته به تخصص یا قوت مطالب و اسناد خود، ضریب اثرهای متفاوتی دارند.
6. نتیجه چیست؟ یک راه حل ساده و بسیار کم‌هزینه که می‌تواند مبتنی بر جمع‌سپاری نخبگانی و پرهیز از روش‌های متمرکز و پرهزینه و درفرآیندی با قابلیت نظارت عمومی، برآیند نظرات مختلف نسبت به برجام و وضعیت تحریم‌ها را نشان دهد. در این سامانه، علاوه بر آن‌که نقشه‌ای دقیق و هوایی از وضعیت کشور نسبت به تحریم‌ها داریم، می‌توانیم تحلیل‌های ترکیبی خوبی هم ازآنچه بیان‌شده داشته باشیم. محملی هم می‌شود برای فراموش‌نشدن حرف‌‌هایی که راحت بیان می‌َشوند و راحت‌تر به هیچ انگاشته می‌شوند.

با این نگاه، وزارت خارجه و دولت را به چالش شفافیت برجام دعوت کنیم. احتمالا زدودن گرد و غبار از چهره‌ی برجام، ما را بیشتر از انوار پرفروغش بهره‌مند خواهد کرد. بهترین گزینه هم برای اجرای منصفانه‌ی این چالش، جمعی از تشکل‌های دانشجویی هستند.

توفیقی باشد بیشتر و دقیق‌تر از این نگاه و این راه‌حل خواهم نوشت. اما به نظر شما، این راه‌حل به چه مسائل دیگری قابل تعمیم است؟ مهم‌تر اینکه نقاط و ضعف و قوت آن چیست؟